Gestarøðan á landsfundi Javnaðarfloksins 2021

Súni Sefoss, formaður í Starvsfelagnum, var boðin sum gestarøðari í samband við landsfundin hjá Javnaðarflokkinum leygardagin 28. august 2021. Røðan, sum Súni bar fram, kann lesast niðanfyri.

-----

Vekjarin ringir. Rembi mær. Upp at pissa. Busti tenn. Kaffiroykur. Jakkar og taskur. Kyssi kvinnu mína og børnini farvæl.

Enn ein gerandismorgun í heimsumfatandi røðini av pendlarum áveg til arbeiðis í miðstaðinum.

Og sama túr heim aftur átta tímar seinni.

Fram og aftur.

Hvønn e-i-n-a-s-t-a yrkadag selji eg ljósastu og vaknastu livitímar mínar.

Fyri løn. At keypa mat fyri. At rinda skuld við. At spæla Gekk fyri. At hugna mær við. Saman við mínum kæru. Tá vit hava frí. Saman.

Ja, lívið er løgið. Pendlaralívið, dagstovnalívið, skúlalívið og arbeiðslívið, har vit fara í hvør sína ætt hvønn morgun og hittast aftur, tá myrkrið fellir á.

Tí, kæru áhoyrarar, er tað so umráðandi, at tímarnir, har vit selja okkara avmarkaðu livitíð, eru góðir og verða virðiliga løntir.

Tað hava øll menniskju uppiborið.

Og tí, kæru áhoyrarar, eru vit fakfeløg til: Fyri at stríðast fyri betri arbeiðsviðurskiftum og hægri løn. Tí øll menniskju hava uppiborið eitt sunt og virðiligt arbeiðslív við rættari og rímiligari løn. So einfalt er tað.

Um Sørvág

Góðu áhoyrarar, takk fyri, at tit hava bjóðað mær at bera fram røðu á landsfundi Javnaðarfloksins her i Sørvági í dag. Ein bygd, sum á so mangan hátt er ein serstøk bygd.

 “Sørvágur tú vakri staður” yrkir Jónvør Joensen, í Sørvágssanginum og rætt hevur hon. Sørvágur og tað ið, liggur kring Sørvág, er ómetaliga vakurt. Sandurin, ið røkkur heilt út á marribakkan, tá streymurin er harður í fjøru, sjógangurin, sum brýtur upp um verjugarðin á niðara vegi, har vit fara válandi og kenna okkum vælkomnan heim og ikki minst fjørðurin, Selvík, Drangarnir, Tindhólmur, Gáshólmur, Skerhólmur, Bøur, Akranes, Gásadalur og so Mykines, sum stendur sum ein vakur verji ímóti tí óunniliga.

Vinnulívið hevur altíð verið nógv í bygdini, skip í hópatali hava verið heimahoyrandi her, smiðjur, ísvirki, handlar og handilsvirkir, umframt útróður hava myndað eitt ríkt og strævið arbeiðslív á keiini.

Og so er ikki at gloyma flogvøllin. Sørvágur hevur altíð verið frammaliga í altjóða høpi og tað takka verið flogvøllinum. Langt áðrenn nakar annar í landinum kendi til Ból og Bita og heimablídni, var hetta púra vanligt her hjá okkum, tá eg var smádrongur. Tað var púra vanligt, at ferðandi gistu hjá privatfólki, tí fólk ikki sluppu avstað vegna vánalig floglíkindi.

Jú, Sørvingar hava hugsað stórt og tað eiga vit at gera. Tí gera vit ikki tað, hava vit ongan møguleika at virka í stóra altjóða heiminum, sum vit so fegin vilja verða partur av.

Javnvág millum familju- og arbeiðslív

Tí ein hin størsta avbjóðingin fyri okkara land og fólk er júst hetta óloysiliga putlispælið, sum eitur javnvág millum familju- og arbeiðslív.

At skipanin ikki tekur nóg nógv atlit til, at menniskju ikki eru maskinur, men livandi verur.

Vit síggja úrslitið hvønn dag:

At hóast vit ongantíð í søguni hava verið tryggari, mettari og ríkari enn júst NÚ - her í Føroyum í 2021 - so er ov nógvur mistrivnaður; ov nógv børn og ung hava ilt í lívinum, og ov nógv vaksin dragast við strongd, angist og tunglyndi.

Her er avgjørt rúm fyri batum. Korona lat upp fyri djúphugsan og nýhugsan.

Okkara arbeiðsmentan er vorðin sjónligari, bæði fyri tað góða og tað minni góða.

Og vit eru vorðin klókari.

Eitt nú prógvaði koronakreppan enn einaferð:

• at álit og fakligheit skulu til, skal arbeiðsmegin og arbeiðsgleðin blóma.
• at starvsfólk veruliga ynskja og megna at skapa spennandi og brúkiligar loysnir, tá tey sleppa at prógva sítt virði.
• Og ikki minst, at arbeiði nýtist ikki at vera stað- ella tíðarbundið, men kann lagast til tørvin hjá tí einstaka, familjuni og arbeiðsplássinum.

Okkara arbeiðshugtak er enn í dag bundið at verksmiðjumentanini í ídnaðarsamfelagnum, har fólk møta inn tíðliga á morgni, avgreiða síni viðurskifti og fara til hús aftur seinnapart. Dag út og dag inn.

Við korona bleiv tað klokkuklárt, at við nútímans tøkni - teldum og tunnlum – kunnu vit skapa ein arbeiðsmarknað leysari av tíð og stað – at uppgávur, fundir og samskifti kunnu skipast øðrvísi.

Vit eru ómetaliga røsk til at umstilla okkum, tá støðurnar krevja tað, og tað vísti løntakarin undir kreppuni so sanniliga, tá alt arbeiðsvirksemi hjá flestu okkara við eitt varð flutt frá arbeiðsplássinum og heim í privatu heimini.

Hesar dýrt keyptu royndir kunnu slóða fyri einum familjuvinarligari arbeiðsmarknaði, har nútímans undirstøðukervi letur upp fyri nýggjum loysnum, nýggjum gerandisrútmum og kanska enntá nýggjum bústaðarmynstrum.

Slíkt hendir ikki eftir einum degi ella einum lógaruppskoti. Men mítt uppáhald er, at royndirnar við korona hava flutt okkara fatan um familju- og arbeiðslív rætta vegin, skjótari enn vit annars høvdu komið. Og tað er gott.

Leiklutur hjá fakfeløgum í dag

Við nýggjastu tiltøkunum í høvuðsvinnu okkara, har fámannaveldið varð staðfest og ríkidømið fólkins latið upp í hendurnar á teimum fáu, er meira enn nakrantíð í nýggjari tíð tørvur á sterkum fakfeløgum. Tí hvussu skal vanligi løntakarin húsast, tá tey múgvandi keypa alt inn undir seg.

Tað er hart at eiga pengar, tí tað kostar at eiga á bók. So keypihugurin er stórur og grammleikin markleysur. Her er onki heilagt. Og tráðanin eftir at fáa ræðið á restini av fólksins ogn, so sum SEV, Føroya Tele og Posta er ørandi.

Men pengarnir mugu plaserast, tað verið seg í feløg, jørð ella fastogn, har prísstøðið fer til himmals og taparin er vanligi løntakarin.

Vit ynskja ikki eitt samfelag, har munurin á okkum er so stórur, at summi svimja í pengum, meðan onnur hava ikki ráð at seta búgv. Vanligi løntakarin skal snøgt sagt hava ráð at liva og virka í Føroyum. Tí mugu vit fakfeløg gera vart við okkum og krevja størri part av køkuni. Tað krevur nógv sterkari fakfeløg og nógv meira samstarv.

Politiska skipanin hevur ikki víst løntakaranum stóran áhuga og vit sóknast eftir at verða hoyrd og tikin við. T.d. vóru fakfeløgini ikki tikin við í tilgongdini við hjálparpakkanum í samband við koronu farsóttina. Hetta var ein gøla, tí sjálvandi skulu løntakaraáhugamálini verða hoyrd og umboðað í slíkum umfatandi átøkum.

Tí setti eg meg í samband við alla fakfelagsrørsluna, við tí fyri eyga, at vit skuldu mobilisera og styrkja okkum og støðu okkara í mun til politiska myndugleikan og arbeiðsgevarasíðuna.

At enda blivu vit heili 30 fakfeløg, sum tóku okkum saman í eitt sonevnt Fakfelagsráð.

Fakfelagsráðið var eftir hetta á fleiri fundum við alla politisku skipanina um átøk og hjálparpakkar, men hetta vóru í flestu førum kunningarfundir, tí tað merktist væl, at avgerðirnar mangan vóru tiknar frammanundan, men fyri at legalisera tað, mátti tað líka vendast við Fakfelagsráðið.

Trípartasamstarv

At gera trípartaavtalur er millum fínastu politisku amboðini í grannalondum okkara. Hetta er, tá ið politiska skipanin, arbeiðstakarar og arbeiðsgevarar gera langtíðaravtalur um nýskipanir og stór vælferðarframstig, fyri at avtalurnar skulu halda tvørtur um val. Hetta eru fólk, sum vilja og duga at samstarva, samráðast og at taka ábyrgd.

Trípartasamstarv hevur nógvar fyrimunir fyri føroyska lønmóttakaran og fyri samfelagið sum heild. Tað, at landið og arbeiðsgevarin samstarvar væl við fakfeløgini er ein styrki, bæði viðvíkjandi stabiliteti, rættindum og fyri at tilevna eitt gott arbeiðslív.

Sama kann tíverri ikki sigast um føroyskar politikarar, sum lótu núverandi fíggjarmálaráðharra stinga bæði arbeiðsgevarar og løntakarar í bakið, eftir at vit rukku eina søguliga trípartasemju um lærlingaøkið og konjunkturjavnan á vári 2019.

Her var talan um eina slóðbrótandi trípartaavtalu, har allir partar bundu seg til at styrkja lærlingaøkið, so lærupláss eisini eru tøk í ringum tíðum, so vit ikki aftur mangla arbeiðsmegi, næstu ferð búskapurin toppar. Stutt sagt, ein skipan, sum skal tryggja støðugari lærlingapláss, fleiri lærlingar og betri útbúgvingarmøguleikar.

Avtalan fevndi eitt nú eisini um fyrireiking av einum eftirútbúgvingargrunni til vaksnamannalæru, umframt eina konjukturjavnandi skipan fyri almennar íløgur, so vinna og fólk ikki verða so meint rakt av búskaparsveiggjum.

Tíggjutals fólk, bæði embætisverk, fakfelagsumboð og arbeiðsgevaraumboð, arbeiddu í hálvtfjórða ár fyri at koma á mál, og søguligur var dagurin, tá ið vit skrivaðu undir.

Við handarbakinum kveistrar Fíggjarmálaráðið semjuna til viks, og leggur samstundis øll tey mongu, sum hava gjørt semjuna, undir at renna politisk ørindi fyri undanfarna landsstýri. Herundir Føroya Arbeiðsgevarafelag, Vinnuhúsið, handverksvinnuna og alla fakfelagsrørsluna. Við einum pennastroki varð ein haldfør langtíðarloysn fyri lærlingaøkið avmonterað.

Avleiðingin av hesi gerð var, at ein spírandi føroysk trípartaskipan, har so mong onnur samfelagsmál kundu verið loyst - tvørtur um ár, tvørtur um flokkar, tvørtur um partarnar á arbeiðsmarknaðinum, er steðgað upp og liggur púra deyð.

Eg vóni so inniliga, at Javnaðarflokkurin skjótt kemur aftur í landsstýrið og sum eitt tað fyrsta tekur trípartaavtaluna fram aftur og tryggjar, at avtalan verður gjøgnumførd og førd út í lívið, í tí líki partarnir avtalaðu hana.

Hvat kann Javnaðarflokkurin gera fyri at hjálpa

Eg havi mangan sagt, at løntakarin ikki hevur nógvar vinir í politisku skipanini. Landspolitiskt hevur Fakfelagsrørslan ikki havt nógv at gleðast um.

Tað kennist viðhvørt sum, at tá tosið fellir á arbeiðsmarknaðarmál, so lata øll eygu og oyru aftur. Ella sum ein høgt standandi politikari segði við meg í eini hoyring um mismunarlógina, “Arbeiðsmarknaðarmál eru so ósexut” og vísti til, at áhugin fyri arbeiðsmarknaðarmálum í politisku skipanini er ógvuliga avmarkaður.

Fiskur, tunnlar, vegir, stórar byggingar, loysing og samband og spurningar um høgra og vinstra er helst meira sexut og gevur fleiri atkvøður enn ósexutur arbeiðsmarknaðarpolitikkur.

Veit ikki, um tað er soleiðis og eg skilji tað heldur ikki, men tað tykist sum um, at hetta er politiski holdningurin í Føroyum og veljarin hevur mestsum góðtikið, at soleiðis er føroyskur politikkur.

Og hetta er ikki gott nokk.

Hvussu hevði samfelagið sæð út uttan fakfeløgini? Stutta svarið er helst, at anarki hevði rátt fyri borgum og stórsti parturin av landsins borgarum høvdu verið blóðfátøk.

Góðu áhoyrarar!

Hóast hesa ófrætta kendu kensluna, hómi eg ein glotta fyri framman.

Eg fegnist um, at Javnaðarflokkurin nú – kanska serliga eftir, at hann aftur er í andstøðu – er við at finna aftur til røturnar og hevur sett fleiri arbeiðsmarknaðarmál á skrá.

Flokkurin hevur í seinastuni bjóðað fleiri fakfeløgum inn til fundar fyri at hoyra, hvat tey halda um ymisk arbeiðsmarknaðarviðurskifti, og nú hevur flokkurin boðað frá fleiri uppskotum, ið skulu bøta um viðurskiftini hjá løntakaranum, millum annað hevur flokkurin lurtað eftir okkum, sum vilja hava eina nýggja almenna lønarskipan.

So góðu tit øll!

Eg stuðli tykkum við heilum hjarta við tykkara royndum at seta arbeiðsmarknaðarmál aftur á skrá og næstu ferð Javnaðarflokkurin situr við politisku leiðsluni, áttu tit at umhugsa eitt ráð, sum burturav tekur sær av arbeiðsmarknaðarmálum – eitt arbeiðsmarknaðarmálaráð, sum umsitur áhugamálini hjá øllum pørtum á arbeiðsmarknaðinum.

Hvat kann Javnaðarflokkurin annars gera fyri at hjálpa fakfeløgunum?

Jú, eg haldi, at flokkurin skal halda tað kósina, ið tit nú hava sett á skrá við arbeiðsmarknaðarviðurskiftum. Eg ynski eisini, at tit arbeiða fyri nøkrum ítøkiligum málum, sum Starvsfelagið hevur sett á skrá. Tey eru at stytta arbeiðsvikuna, verja verkfalsrættin, arbeiða fyri størri javnvág millum løntakarar og arbeiðsgevarar, og at vera við til at seta lønarbanka á stovn.

Styttri arbeiðsvika

Málið um styttri arbeiðsviku hevur sum flestu kunnugt verið í tinginum fyrr. Hóast alt talar fyri, at tað er rætt at seta arbeiðstíðina niður, og at hon gagnar øllum, bæði samfelagnum, arbeiðsgevaranum og løntakaranum, fall uppskotið við einum braki, og tað harmar meg almikið.

Fyrimunirnir við styttri arbeiðsviku eru nærum óteljandi – millum annað kunnu nevnast:

• Størri javnvág millum frítíð og arbeiðslív
• Minni strongd og harvið minni sjúkrafrávera
• At tað verður lættari at arbeiða fulla tíð á fleiri fakøkjum, og tey, sum arbeiða niðursetta tíð, nærkast fullari løn og eftirløn
• Økt dygd í arbeiðinum, minni frávera og betri nøgdsemi

Við at hyggja eftir grannalondunum og í Vesturheiminum yvirhøvur, so er arbeiðstíðin stytt aðrastaðni fyri nógvum árum síðani, meðan vit í Føroyum enn hava lógarásetta arbeiðstíð á 40 tímar. Eg eri takksamur fyri, at Javnaðarflokkurin reisti málið um niðursetta arbeiðstíð í Løgtinginum og gleðist yvir, at málið verður tikið upp aftur og so vóni eg, at politiska skipanin hesaferð fer at geva hesum málinum eina sakliga, gjøla og jaliga viðgerð.

At stytta arbeiðstíðina hevur ein ávísan kostnað við sær, vita øll.

Men tá røddir í politisku skipanini føra fram, at hetta fer at kosta samfelagnum ógvuliga nógv – onkur hevur nevnt umleið 750 miliónir krónur – so er hetta ikki rætt.

Í løtuni eru vit í Starvsfelagnum saman við øðrum farin undir at finna útav, hvør hesin kostnaðurin í veruleikanum er.

Hóast tølini ikki eru almannakunngjørd enn, kunnu vit longu nú staðfesta, at pástandurin og ræðusøgurnar um høga kostnaðin ikki halda.

Um man velur at gera eina lutfalsliga lítla íløgu í eina betri lívsgóðsku hjá einum stórum parti av arbeiðsfjøldini, kemur ein stórur partur av íløguni inn aftur í landskassan gjøgnum skatt, mvg og mótroknaðari pensjón. Fyri ikki at tala um sparingina á heilsuøkinum, tá løntakarin hevur betri lívsgóðsku og minni strongd.

Íløgan verður eisini góð fyri okkara búskap við øktari privatnýtslu.

Nágreiniligu tølini, saman við stórari frágreiðing verða almannakunngjørd fyrsta dagin og tað fer at prógva, at styttri arbeiðstíð gagnar øllum føroyingum.

Verkfalsrætturin

Seinastu árini hava vit javnan hoyrt, at verkfalsrætturin, sum annars er grundlógartryggjaður, skal skerjast.

Hóttanir liggja í luftini, hóttanir, sum beinleiðis eru rættaðar til fakfeløgini, hóttanir, sum siga, at um fakfeløgini ikki vilja gera avtalu um skerjan av verkfalsrættinum, verður lógaruppskot lagt fyri tingið, sum forðar ávísum starvsbólkum grundlógartryggjaða rættin at fara í lógligt stríðsstig.

Hesin framferðarhátturin er ódámligur, ófrættakendur og illa umhugsaður. Og minnir ikki sørt um politiska stýring, sum vit síggja í londum, vit helst ikki vilja samanberast við.

Politiska skipanin skal bara vita, at trýst elvir til móttrýst og øll fakfelagsrørslan átalar staðiliga politisku ætlanum at skerja verkfalsrættin.

Hetta er eitt álop á alla fakfelagsrørsluna og á fría samráðingarrættin. At lóggeva sjálvan rættin at fara í verkfall frá fakfeløgunum, er at broyta sjálvt grundarlagið fyri sáttmálasamráðingum.

Fakfelagsrørslan er ein hornasteinur í vælferðarsamfelagnum og hevur tryggjað vanliga borgaranum tey livikor, tær arbeiðstreytir og vælferðarskipanir, ið eru.

Tað tykist at vera heilt greitt, at uppskotið, ið var klárt at leggja fyri tingið fyrr í ár, hevur ligið klárt frammanundan. Tí longu á fyrsta verkfalsdegi hjá Pedagogfelagnum nýtti landsstýrismaðurin høvið at leggja uppskotið fram.

Eg skilji væl frustrasjónirnar hjá teimum, ið verða rakt undir einum verkfalli. Men tað eru ikki fakfeløgini, sum skulu lastast fyri tað. Tað er soleiðis, tí politiski myndugleikin hevur avgjørt, at soleiðis skal tað skal vera. Fyrr vóru hesi størvini tænastumannalíknandi størv, men tað hevur politiski myndugleikin avgjørt, at tað skulu tey ikki vera meira og tí eru størvini sett eftir avvarandi sáttmála á økinum og tí er verkfalsrætturin eisini galdandi fyri hesi fólkini.

So trupulleikin liggur ikki hjá fakfeløgunum, men hjá politiska myndugleikanum, ið er tann einasti, sum kann gera nakað við trupulleikan.

Arbeiðsmarknaðurin hevur fyriskipanir, ið kunnu loysa tílíkar avbjóðingar í sáttmálaósemjum, eitt nú Semingslógina og Fasta Gerðarrættin.

Fakfeløgini geva støðugt undantøk í verkføllum, tá lív og heilsa eru í váða. Hetta er eisini gjørt í seinastu ósemjuni, tí var inntrivið heilt óneyðugt.

Tað hoyrdist, at fyrrverandi landsstýrismaðurin við abeiðsmarknaðarmálum, Helgi Abrahamsen, fyrireikaði fund við fakfeløgini um spurningin, men vit hava einki frætt enn og eg veit ikki, um Magnus Rasmussen, núverandi landsstýrismaður hevur somu ætlanir. Kemur slík innbjóðing, so fara vit ivaleyst at lurta, hvat hann hevur upp á hjarta, men sum útgangsstøði haldi eg, at eg kann svara fyri flestu fakfeløg, er grundlógartryggjaði verkfalsrætturin ikki til sølu.

Ikki javnsett

Góðu áhoyrarar,

Flestu okkara eru uppvaksin í einum demokratiskum samhaldsføstum samfelag. Vit elska og vit dyrka okkara demokratisku skipanir. Vit hava øll sama rætt til lækna, skúla, sjúkrahúsverk og aðrar almennar tænastur.

Men tá tað kemur til arbeiðsmarknaðin, so eru vit ikki øll javnt stillaði, eitt nú kann ein arbeiðsgevari draga sítt limagjald í sínum fakfelagi (arbeiðsgevarafelagið) av í skatti. Tað vil siga, at eg og øll onnur, sum gjalda skatt, gjalda fyri limagjaldið hjá arbeiðsgevaranum, tí hann fær sítt fakfelagsgjald borið aftur úr landskassanum.

Løntakarin, sum er limur í fakfelag, kann ikki draga fakfelagslimaskap sín av í skatti.

Er hetta rætt og rímuligt?

Nei, tað haldi eg absolutt IKKI.

Starvsfelagið setti í 2015 frítøkuna av limagjaldi í skattinum á breddan við 12 kjarnumálum, sum felagið setti sær fyri at fáa politisku skipanina at taka støðu til.

Royndirnar at seta frítøkuna av limagjaldi á politisku dagskránna eru higartil miseydnaðar og tað skilji eg slettis ikki.

Hví skulu løntakarnir aftur her verða verri stillaðir enn arbeiðsgevarin? Hví skal mismunur eisini vera her?

Organisatiónsprosentið í Føroyum hevur verið høgt.

Løntakarafjøldin er vaksin nógv seinastu árini, men tað sæst ikki aftur á vaksandi limatali og vit hoyra um okkara ungu, ið ikki kenna til fakfeløgini á arbeiðsmarknaðinum. Tað vil siga, at tá løntakarafjøldin veksur, so liggur ikki fremst í huganum hjá fólki, at verða partur av kollektivu sáttmálunum á arbeiðsmarknaðinum. Hetta er ein trupulleiki, sum fakfeløgini mugu loysa, men tað liggur eisini á myndugleikunum at síggja til, at anarki og beinleiðis lógloysi ikki valdar á føroyska arbeiðsmarknaðinum. Vit hoyra javnan um óskipaðan arbeiðsmarknað og tað má steðgast alt fyri eitt, tí óskipaði viðurskifti mugu ikki fáa fastatøkur í okkara annars væl skipaða samfelag.

Um limir í fakfeløgum kundu drigið limagjaldið frá í skatti, hevði einki verið til hindurs hjá løntakarum at lima seg inn í avvarðandi fakfelag, hvørs høvuðsuppgáva er at samráðast um løn og betringar á arbeiðsmarknaðinum, umframt at tryggja at viðurskiftini á arbeiðsmarknaðinum eru í lagi.

Lønirnar í Føroyum eru ikki høgar og tí kann eitt limagjald til eitt fakfelag skjótt verða soldað frá, tá heildarkostnaðurin av einum húsarhaldi skal gerast upp. Og gongur galið á arbeiðsplássinum, okkurt, sum hevur neiliga ávirkan á viðkomandi, kann tað fáa fatalar avleiðingar, um viðkomandi ikki er limur í fakfelag.

Jú fleiri vit eru saman um fakfeløgini, jú betri verður arbeiðmarknaðurin skipaður og harvið verða viðurskiftini hjá arbeiðgevaranum eisini betri. Vit skulu øll hava somu sømdir, og fortreytirnar skulu verða tær somu, um vit skulu virka javnbjóðis á arbeiðsmarknaðinum.

Umframt tey 12 kjarnumálini frá 2015, setti Starvsfelagið 6 nýggj kjarnumál á skrá til løgtingsvalið í 2019.

Sigast skal, at av teimum 12 kjarnumálunum frá 2015, komu 6 av teimum í samgonguskjalið hjá undanfarnu samgongu og okkurt um 9 av teimum blivu avgreidd ella partvís avgreidd undir tí samgonguni.

Av teimum 6 kjarnumálunum frá 2019, sást ikki eitt tað einasta eitt aftur í samgonguskjalinum. Nøkur arbeiðsmarknaðarmál eru løgd fyri tingið, men einki av teimum hevur vunnið frama og eru fallin við einum braki.

Lønarbanki

Og so er tað grammleikin hjá teimum, sum hava ríkiligt. Teimum, ið vit vanligu borgarar so ríkiliga hava hjálpt til teirra ríkidømi. Grammleikin hjá teimum, ið ongantíð fáa nokk.

Fyri ikki at siga, at eg bleiv fratørur, so bleiv eg rasandi, tá eg hoyrdi um seinastu hækkingarnar BankNordik gjørdi á 40 avgreiðslugjøld, lækkan av markinum fyri nær tú skal gjalda negativa rentu og so at fjerna helvtina av sjálvtøkunum kring landið.

Her í Sørvági búgva gott 1200 fólk, hetta økið er eitt tað mest vitjaða í landinum og her er eingin banki og eingin sjálvtøka. Mamma mín er ein tilkomin kona, 85 ár. Hon er sum so nógv onnur í hennara aldri, hon vil hava kontantar pengar, hon vil hava pengarnar í hondini, men tað ber snøkt sagt ikki til. Hon koyrir ikki longur bil, bilurin er seldur og koyrikortið er ikki endurnýggjað, men tað leggja bankarnir líka í, hon skal bara gera, sum tað verður sagt og betala tað, sum bankarnir siga tú skalt betala. Nærmasti banki liggur í aðrari bygd, 10 kilometrar vekk.

Eg eri fult greiður yvir, at bankavirksemi skal geva eitt ávíst avkast, og eg eri fult greiður yvir, at ein banki ikki kann virka uttan avgreiðslugjøld og annað. Tað er ikki har, líktornið situr, men tað er í vinningum, ið eigarnir, tey, ið hava nokk og bara skulu hava meira, skulu hava.

700 milliónir krónur í vinningsbýti komandi árini, segði bankastjórin, at hann skuldi lata út til eigarnar. 700 milliónir krónir!! Og samstundis sum avgjøldini verða hækkaði, varð sagt, at bankin væntaði eitt yvirskot eftir hækkingina á 50 milliónir krónur í ár.

Altso, her er okkurt ravruskandi galið, okkurt sum man blívur ordiliga fratørur av, orsaka nú kom tað, men tað hjálpur sikkurt ikki, so leingi eingin mótstøða er.

Minnist fyri skjótt mongum árum síðani, tá Bank Nordik ella var tað Føroya Banki, heitti á fólk um at keypa partabrøv í bankanum fyri at hjálpa bankanum, tí hann helst manglaði pengar.

Eg var ein av teimum naivu, sum hoppaði upp á lýsingarátakið og keypti 21 partabrøv.

Hesi árini havi eg ikki fingið nevnivert burtúrúr, í øllum førum hevur tað ikki verið nakað gullnám.

Eg skal so leggja afturat, at eg bleiv so rasandi inn á seinasta svínaríið, at eg havi selt partabrøvini. Eg keypti tey fyri 2.500 krónur fyri mongum árum síðani og nú eg seldi, fekk eg góðar 3.200 kr.

Altso ein vinning á góðar 700 krónur!!

Ná men tað positiva í hesum er, at eg ikki skuldi gjalda negativa rentu av hesum 700 krónunum, so tað er so tað, eg havi fingið burturúr.

Gott nokk átti eg bert 21 partabrøv, men píkasjey burdi eg fingið okkurt vinningsbýti hesi árini, men soleiðis fungerar marknaðurin nokk ikki. Eg eri alt ov lítil og óinteressantur, tí tað ræður um at gøða tey stóru, og har eri eg ikki.

Fleiri 100 tals milliónir eru latnar í vinningsbýti seinastu árini so tað má verða onkur, sum fær gagn av mínum parti, sikkurt onkur, ið frammanundan hevur ivaleyst og kanska meira enn tað.

Eg havi nú kvittað alt mítt virksemi við Bank Nordik og havi eini klár boð til politisku flokkarnar: Hjálpið okkum at stovna okkara egna banka – ein løntakarabanka, ið tænir áhugamálunum hjá løntakaranum, sum er tvungin til at hava lønarkonto í einum banka.

Endin

Eg vildi so fegin havt tíð til at komi inn á fleiri viðurskiftir, men stundir eru tíverri ikki til tað.

Eg vildi fegin komið nærri inn á millum annað grønu orkuna, heimsmálini hjá ST, bústaðarviðurskiftini, javnrættindir,  eldrapolitik, hvussu umráðandi tað er at hava ein sterkan Public Service stovn, prekariatið, Afganistan og flóttafólk.

-----

Góðu tit øll,

Eg vil enda við at siga tykkum, at vit seta álitið á tykkum sum politiska flokk løntakaranna.

Gloymið ikki upprunan.

Ver flokkurin, ið stríðst fyri javnvág í samfelagnum og verið ímyndin av samhaldsfesti.

Stríðist fyri at betra korini hjá løntakaranum og verið tann mótvektin ímóti fámannaveldinum, vit í dag hava í føroyskum politikki.

Haldið áfram at seta arbeiðsmarknaðarmál á dagskránna, eisini tá tit koma í samgongu.

Vit trúgva uppá, at tað kann lata seg gera. Saman kunnu vit gera stóran mun og tryggja øllum nøktandi livikor.

-----

Takk fyri møguleikan eg her fekk at røða fyri tykkum, framhaldandi góðan landsfund og blíðan byr.

Takk fyri.